شما معمولا چه کتاب‌هایی را برای مطالعه انتخاب می‌کنید؟ یکی از جذابیت‌های دنیای کتاب، مطالعهٔ آثار برگزیدۀ جهان و نویسندگانی است که موفق به دریافت جوایز معروفی مانند نوبل، گنکور و من‌بوکر شده‌اند. هرساله و در مناسبت‌های مختلفی مراسم اهدای جوایز برگزار می‌شود. در این میان، گمانه‌زنی‌ها و اخبار جنجالی‌ای که دربارۀ نامزدهای این جوایز منتشر می‌شود، سروصداهای زیادی در دنیا به‌پا می‌کند. اگر شما هم به این بخش هیجان‌انگیز از دنیای نویسنده‌ها و کتاب‌ها علاقه دارید، با ما همراه باشید! در ادامهٔ این مطلب، با تاریخچهٔ این جوایز و نویسندگانی که موفق به دریافت‌شان شده‌اند، بیشتر آشنا می‌شویم.
۱. جایزه ادبی نوبل
کشور: سوئد
مؤسس: آلفرد نوبل
سال آغازبه‌کار: ۱۹۰۱
ارزش: ۱ میلیون دلار
«نوبل ادبیات» (The Nobel Prize in Literature) یکی از مهم‌ترین جوایز ادبی جهان است. آلفرد نوبل (شیمی‌دان سوئدی و مخترع دینامیت و باروت بدون دود) در وصیت خود، این جایزه را پایه‌گذاری کرد. نوبل ادبیات نخستین بار در سال ۱۹۰۱ اهدا شد. طبق وصیت نوبل، این جایزه به نویسندگانی اهدا می‌شود که اثر یا آثاری با مضمون آرمان‌خواهی و ایدئال‌گرایانه خلق کرده باشند. مراسم اهدای نوبل ادبیات هر ساله در آکادمی سوئد و هم‌زمان با سالگرد درگذشت آلفرد نوبل برگزار می‌شود. در این مراسم به برندگان، علاوه بر جایزۀ نقدی، مدال طلا و دیپلم افتخار هم اهدا می‌شود.
در میان نویسندگان معروفی که موفق به دریافت این جایزه شده‌اند، نام چنین مشاهیری به‌چشم می‌خورد: ویلیام فاكنر، ارنست همینگوی (خالق کتاب پیرمرد و دریا)، جان اشتاین‌بك، آلبر كامو (خالق کتاب طاعون)، ژان پل سارتر، رومن رولان و گابریل گارسیا ماركز (خالقکتاب عشق سال های وبا).
۲. جایزه ادبی من بوکر
کشور: بریتانیا
سال آغازبه‌کار: ۲۰۰۵
ارزش: ۵۰ هزار پوند
«جایزهٔ مَن بوکر» (The Man Booker Prize) از دیگر جوایز مهم حوزهٔ ادبیات است. از سال ۲۰۰۵ هرساله فعالیت این جایزه برگزار می‌شود. هدف من بوکر برگزیدن بهترین اثر انگلیسی‌زبان کشورهای مشترک‌المنافع انگلیس و ایرلند است. در سال ۲۰۱۴ روندِ انتخاب برندگان تغییر کرد: تصمیم بر این شد که برندگان از میان تمام آثار انگلیسی‌زبان انتخاب شوند. به این ترتیب، طیف گسترده‌تری از آثار انگلیسی‌زبان قضاوت می‌شوند.
انتخاب نامزدهای دریافت این جایزه ترتیب خاصی دارد. ابتدا گروهی شامل این افراد تشکیل می‌شود: دو ناشر، یک کتاب‌دار، یک کتاب‌فروش، یک نمایندۀ ادبی و یک رئیس به‌انتخاب بنیاد من بوکر. سپس این گروه (کمیته) مجموعه‌ای از داوران را انتخاب می‌کنند. این داوران معمولا از بین نویسندگان، منتقدان حوزهٔ ادبیات و یا شخصیت‌های برجسته گزینش می‌شوند.
فهرست نامزدهای انتخابی داوران برای جایزهٔ من بوکر شامل شش نفر است. از بین این افراد، یک نفر به‌عنوان برندۀ نهایی انتخاب می‌شود. قاعده‌ٔ اهدای جوایز به این صورت است که علاوه بر برنده، که جایزۀ اصلی به او تعلق می‌گیرد، به همهٔ شش نامزد انتخابی هم مبلغ ۲۵۰۰ پوند اهدا می‌شود.
تا سال ۲۰۱۶، برگزاری این جایزه به‌صورت دو سال یک بار بود. از این سال به بعد، من بوکر سالانه برگزار می‌شود.
مارگارت اتوود، ایشی گورو، موراکامی و… از جمله معروف‌ترین نویسندگانی هستند که برندۀ جایزهٔ من بوکر شده‌اند.
۳. جایزه ادبی پولیتزر
کشور: آمریکا
مؤسس: جوزف پولیتزر
سال آغازبه‌کار: ۱۹۱۷
ارزش: ۱۰ هزار دلار
«جایزهٔ ادبی پولیتزر» (Pulitzer Prize) به‌افتخار جوزف پولیتزر، روزنامه‌نگار معروف آمریکایی، نامگذاری و تأسیس شده است. جوزف پولیتزر از حامیان مالی و بنیان‌گذاران مدرسۀ روزنامه‌نگاری دانشگاه کلمبیا بود.
مراسم اهدای پولیتزر از سال ۱۹۱۷ هرساله در ماه آوریل با نظارت دانشگاه کلمبیا برگزار می‌شود. این جایزه در بخش داستان به یک نویسندهٔ آمریکایی داده می‌شود؛ با این شرط که بهترین اثر با مضمون زندگی آمریکایی را منتشر کرده باشد.
این جایزه علاوه بر حوزهٔ ادبیات، به بهترین‌های رشته‌های روزنامه‌نگاری و موسیقی هم تعلق می‌گیرد. در بخش روزنامه‌نگاری، علاوه بر جایزهٔ نقدی، یک مدال طلا هم اهدا می‌شود.
جویس کارول اوتس، ویلیام فاکنر، جان آپدایک، ای ال دکتروف، جومپا لاهیری و فیلیپ راث تعدادی از سرشناس‌ترین نویسندگانی هستند که موفق به کسب این جایزه شده‌اند.
۴. جایزه ادبی گنکور
کشور: فرانسه
مؤسس: ادموند دو گنکور
سال آغازبه‌کار: ۱۸۹۶
«جایزه ادبی گنکور» (Prix Goncourt) به نام ادموند دو گنکور، نویسندهٔ فرانسوی است. این جایزه هرساله به وصیت او به بهترین اثر فرانسوی تعلق می‌گیرد. گنکور در بخش‌هایی مانند داستان، داستان کوتاه، شعر، زندگی‌نامه و رمان به برگزیدگان اهدا می‌شود.
علاوه بر مارگریت دوراس و پل کنستان، رومن گاری از جمله نویسندگان سرشناسی است که این جایزه را دریافت کرده است.
جالب است بدانید در بین برندگان جایزه گنکور، نام خانم مریم مجیدی، نویسندۀ ایرانی‌ـ‌فرانسوی به‌چشم می‌خورد. او این جایزه را در سال ۲۰۱۷ برای کتاب «مارکس و عروسک» دریافت کرد.
۵. جایزه کتاب اول گاردین
کشور: بریتانیا
مؤسس: روزنامۀ گاردین
سال آغازبه‌کار: ۱۹۹۹
ارزش: ١٠ هزار دلار به‌همراه تبلیغ کتاب در روزنامۀ گاردین
از سال ۱۹۹۹ «جایزۀ کتاب اول گاردین» (Guardian First Book Award) پایه‌گذاری شده است. روزنامه گاردین هرساله به بهترین اثر از میان کتاب‌اولی‌ها یعنی اولین اثر نویسندگان تازه‌کار جایزه‌ای به ارزش ۱۰ هزار دلار اهدا می‌کند؛ علاوه بر آن، تبلیغ کتاب برگزیده به‌صورت رایگان در همین روزنامه منتشر می‌شود. به‌نظر می‌آید بهترین جایزه برای نویسنده‌های تازه‌کار همین باشد که تبلیغ کتاب اول‌شان در نشریهٔ معتبری منتشر شود.
هاروکی موراکامی و جومپا لاهیری از جمله نویسندگانی هستند که موفق به دریافت این جایزه شده‌اند.
۶. جایزه ملی کتاب آمریکا
کشور: آمریکا
مؤسس: انجمن کتاب‌فروشان آمریکا
سال آغازبه‌کار: ۱۹۳۶
ارزش: ۱۰ هزار دلار
سال ۱۹۳۶ انجمن کتاب‌فروشان آمریکا جایزه‌ای برای بهترین‌های حوزهٔ ادبیات درنظر گرفت. «جایزۀ ملی کتاب آمریکا» (National Book Award) شامل بخش‌های ادبیات داستانی، ادبیات غیرداستانی، نویسندگان جوان، شعر، ادبیات کودک‌ونوجوان و دو جایزهٔ یک عمر فعالیت است. جالب است بدانید این جایزه در ابتدا به تمامی آثار آمریکایی و غیرآمریکایی تعلق می‌گرفت، اما اکنون فقط به ناشران و نویسندگان آمریکایی اهدا می‌شود.
جسمین وارد، لوئیس اردریچ، دنیس جانسون و جاناتان فرنزن از جمله برندگان این جایزه در سال‌های اخیر هستند.
۷. جایزه ادبی سروانتس
کشور: اسپانیا
مؤسس: وزارت فرهنگ اسپانیا
سال آغازبه‌کار: ۱۹۷۶
ارزش: ۱۲۵ هزار یورو
وزارت فرهنگ اسپانیا از سال ۱۹۷۶ «جایزۀ ادبی سروانتس» (Premio Miguel de Cervantes) را پایه‌گذاری کرد. این جایزه به‌افتخار میگل دو سروانتس، نویسندهٔ معروف اسپانیایی و خالق کتاب محبوب و ماندگار «دون‌کیشوت»، به نویسندگان اسپانیایی اهدا می‌شود.
از جمله معروف‌ترین برگزیدگان این جایزه می‌توان به نویسندگانی چون بورخس، ماریو بارگاس یوسا و اکتاویو پاز اشاره کرد.
۸. جایزه ادبی پن‌ـ‌فاکنر
کشور: آمریکا
مؤسس: بنیاد فاکنر
سال آغازبه‌کار: ۱۹۸۱
ارزش: ۱۵ هزار دلار
ویلیام فاکنر نویسندۀ برجسته و صاحب‌سبک آمریکایی و خالق کتاب معروف «خشم و هیاهو» است. او از تأثیرگذارترین نویسندگان آمریکاست و موفق به دریافت جوایز ارزشمند نوبل و پولیتزر شده است. بنیاد فاکنر از سال ۱۹۸۱ هرساله «جایزۀ ادبی پن‌ـ‌فاکنر» (PEN/Faulkner Prize) را به بهترین اثر ادبیِ نویسنده‌‌‌ای با تابعیت آمریکا اهدا می‌کند. همچنین، به چهار نفری که به لیست نهاییِ دریافت این جایزه راه یابند، ۵ هزار دلار جایزهٔ نقدی داده می‌شود.
جان ادگار وایدمن، توبیاس وولف، جان آپدایک، جوزف اونیل، دبورا آیزنبرگ، ای. ال. دکتروف، آنی پرولکس، فیلیپ راث، ریچارد فورد، مایکل کانینگهام و… از جمله دریافت‌کنندگان این جایزه هستند.
در بین برندگان این جایزه، نام آذرین وندر فلیت علومی، نویسندهٔ ایرانی‌ـ‌آمریکایی، نیز دیده می‌شود. این جایزه برای کتاب «مرا زبرا صدا کن» به او تعلق گرفت.
